Ouderlijk gezag

Het ouderlijk gezag omvat de volgende componenten sinds de wet van 13 april 1995:

1. Het recht op eerbied en ontzag
2. Het recht op persoonlijk contact
3. Het gezag over de persoon van de minderjarigen inhoudende:
    het recht van bewaring bestaande uit het recht van materiële bewaring en van zorg
    het beslissingsrecht inzake fundamentele opties
    het recht van toezicht op de opvoeding door de andere ouder
4. Het beheer over de goederen en de vertegenwoordigingsbevoegdheid
5. Het gerucht genot van de goederen
6. De prerogatieven van de ouders met betrekking tot de staat van de persoon van de minderjarigen

de wet maakt een onderscheid tussen ouders die samenwonen en die niet samenwonen maar maakt geen verschil tussen ouders die al dan niet met mekaar gehuwd zijn waarbij dus zowel de gehuwde als de ongehuwde ouders worden gelijkgesteld bij de uitoefening van het ouderlijk gezag.

Wanneer de ouders samenleven wordt het ouderlijk gezag samen uitgeoefend. Het is dus verkeerd te stellen dat een ouder het ouderlijk gezag uitoefent namens de andere of dat de beslissing van een oudere verondersteld wordt de instemming van de anderen zomaar mee te dragen. Er bestaat zoiets niet als een gezinshoofd.

Wanneer de ouders niet samenleven zal in de regel het ouderlijk gezag ook gezamenlijk worden uitgeoefend, dit in tegenstelling tot vroeger waarbij de ouder bij wie het kind hoofdzakelijk verbleef drager was van het ouderlijk gezag en de andere ouder ontzegd was van deze rechten en zich moest tevredenstellen met het bezoekrecht. Enkel in zeer uitzonderlijke omstandigheden kan nog worden teruggegrepen naar de exclusieve uitoefening van het ouderlijk gezag door een van de ouders en dit slechts door een zeer gemotiveerde beslissing.

Nu is het voor heel wat ouders een moeilijke taak om steeds overeen te komen met betrekking tot de beslissingen inzake de kinderen. In dit geval is er voorzien in de bevoegdheid van de rechtbank die kan oordelen ofwel geval per geval maar ook dan de keuze heeft om bij aanhoudende incidenten dienaangaande de uitsluitende uitoefening van het ouderlijk gezag aan één van de ouders toe te kennen. Het zou immers niet werkzaam zijn dat voor elke belangrijke beslissing de rechter opnieuw en opnieuw dient gevat te worden om tussenbeide te komen.

Maar ook de ouder die het ouderlijk gezag niet uitoefent beschikt over bijzondere rechten, zoals het recht om bij derden alle nuttige informatie in te winnen omtrent de opvoeding van het kind, hetgeen betekent dat ook de ouder die het ouderlijk gezag niet uitoefent bijvoorbeeld het recht geeft om alle inlichtingen van de school van het kind te krijgen, alle inlichtingen van de behandelende geneesheer te krijgen, maar ook inlichtingen kan bekomen bij elke overheidsadministratie of financiële instelling of een ieder die kennis heeft over bepaalde nuttige informatie met betrekking tot het kind. Indien deze derde aan wie de inlichtingen worden gevraagd weigert deze informatie te verschaffen op grond van de verkeerde overtuiging dat de vragen niet bekleed is met het ouderlijk gezag, dan kan deze ouder zich wenden tot de jeugdrechtbank om deze informatie te bekomen (374 4° lid 387 bis burgerlijk wetboek).

Ook kinderen hebben rechten ten aanzien van hun ouders.

Zo kunnen zij zelfstandig hun persoonlijkheid rechten uitoefenen en rond de rechten tegenover hun ouders;
zo hebben zij een hoorrecht voor de jeugdrechtbank vanaf 12 jaar en voor de andere rechtbanken van zodra er geoordeeld wordt dat zij beschikken over de nodige onderscheidingsvermogen;
zo kunnen zij zelf een onderhoudsuitkering vorderen wanneer de ouders hun verplichtingen tot onderhoud niet vrijwillig nakomen

hiertegenover staat de plicht van het kind zich te onderwerpen aan het ouderlijk gezag behoudens indien het voor de leeftijd van 18 jaar (de meerderjarigheid) ontvoogd wordt en is het kind levenslang respect verplicht aan zijn ouders.