De nietigheid wegens schending van de formaliteiten in overeenkomsten: een onvolmaakte sanctie in een ongemakkelijke hoofdrol

VOORWOORD 4
INLEIDING 5
DEEL 1. DE ONVOLMAAKTE NIETIGHEIDSLEER 9
HOOFDSTUK 1 - DE EVOLUTIE VAN DE NIETIGHEIDSLEER 9
1. DE “KLASSIEKE” THEORIE 9
2. KRITIEK OP DE KLASSIEKE THEORIE 12
HOOFDSTUK 2 - DE HEDENDAAGSE NIETIGHEIDSLEER 14
1. DE NIETIGHEIDSLEER VANDAAG 14
2. DE NIETIGHEIDSLEER VANDAAG: ONVOLMAAKTHEDEN 18
A. het vervagende onderscheid tussen dwingend recht en openbare orde 19
B. het essentieel gerechtelijk karakter van de nietigheid 26
C. de verjaarbaarheid van beide nietigheden 35
3. POGINGEN OM DEZE ONVOLMAAKTHEDEN OP TE VANGEN 37
A. Ad hoc oplossingen 37
B. Voor niet geschreven houden 38
C. Onwerkzaamheid 40
D. Nietigheid van rechtswege 41
E. Onbestaanbaarheid 42
4. EVALUATIE: ZIN EN ONZIN VAN DE AFZONDERLIJKE BEGRIPPEN 43
DEEL 2. DE NIETIGHEID WEGENS SCHENDING VAN FORMALITEITEN 46
HOOFDSTUK 1 - FORMALITEITEN IN OVEREENKOMSTEN 46
1. SOORTEN FORMALITEITEN: GELDIGHEID, BEWIJS, TEGENWERPELIJKHEID 46
2. INDELING VAN FORMALITEITEN ALS GELDIGHEIDSVEREISTE 48
A. Indeling naar doelstelling 48
B. Indeling naar verschijningsvorm 51
C. Indeling naar rechtsgevolg 54
(i) Uitdrukkelijk bepaalde sancties 55
(ii) Niet-uitdrukkelijke sancties 57
HOOFDSTUK 2 - DE SANCTIONERING VAN DE FORMALITEIT 59
1. PRINCIPE: VERNIETIGBAARHEID VAN DE OVEREENKOMST OF HET BEDING 59
2. TEMPERINGEN VAN DE NIETIGVERKLARING WEGENS SCHENDING VAN FORMALITEITEN 63
A. Misbruik van de nietigheidsvordering 64
(i) Criteria van rechtsmisbruik 64
3
(ii) Toepassing van het rechtsmisbruik op formaliteiten 66
B. Wilsgebreken – vermoeden van dwaling 76
(i) Principe 76
(ii) Commerciële samenwerkingsovereenkomsten 83
(iii) Consumentenkrediet 92
C. Analogie met procesrechtelijke nietigheidsleer 96
(i) De nietigheidsleer in het burgerlijk procesrecht 97
(ii) Verschillen en parallellen met het verbintenissenrecht 100
(iii) Mogelijke analogieën – voorbeelden 103
DEEL 3. CONCLUSIE: DE ROL VAN EEN ONVOLMAAKTE SANCTIE BIJ DE SCHENDING  VAN FORMALITEITEN 105
BIBLIOGRAFIE 112