Al die dwingende bepalingen van het familiaal vermogensrecht weg ermee

INHOUDSOPGAVE
DANKWOORD 5
INLEIDING 6
TITEL I. DE ERFRECHTELIJKE RESERVE 8
1. HET BELGISCH ERFRECHT 8
1.1 Inleidende begrippen 8
1.2 Historiek 8
1.3 De reserve 10
1.3.1 De kenmerken 10
A. De reserve is van dwingend recht 10
B. De reserve beoogt de individuele bescherming van de naaste 10
familieleden
C. De reserve is een pars hereditatis 11
1.3.2 Omvang van de reserve 12
1.4 Het beschikbaar gedeelte 13
1.4.1 Omvang van het beschikbaar gedeelte 13
1.4.2 Inbreng en inkorting bij een overschrijding 13
1.5 Afwijken van de reserve 14
1.5.1 Ten aanzien van de afstammelingen 14
1.5.2 Ten aanzien van de langstlevende echtgenoot 16
1.5.3 Ten aanzien van de ascendenten 16
2. HET RESERVATAIR ERFRECHT IN VRAAG GESTELD 17
2.1 De reserve vandaag 17
2.1.1 Gewijzigde grondslag 17
2.1.2 Nood aan verandering 18
2.1.3 De erfeniscoach 19
2.2 De reserve herbekeken 21
2.2.1 Behouden of afschaffen? 21
2.2.2 Rechtsvergelijking 23
A. De reserve in het buitenland 23
B. Alternatieven in het buitenland 23
2.2.3 Afschaffen van de ascendentenreserve 24
2.3 Naar een reserve in waarde 25
2.3.1 Afschaffing van de reserve in natura 25
2.3.2 Rechtsvergelijking 28
2
2.3.3 Wetgevende initiatieven 28
A. Impliciete herziening 28
B. Wetsvoorstellen 29
2.4 De toekomst 30
TITEL II. HET VERBOD VAN ERFOVEREENKOMSTEN 32
1. BEDINGEN BETREFFENDE TOEKOMSTIGE NALATENSCHAPPEN 32
1.1 Historiek en ontstaan 32
1.1.1 Romeins recht 32
1.1.2 Gelijkheid tussen erfgenamen 32
1.1.3 Vrees voor speculaties op het leven van de erflater 33
1.1.4 Vrees voor benadeling 34
1.1.5 Bescherming van de testeervrijheid en de reserve 34
1.2 Het begrip erfovereenkomst 35
1.2.1 Wettelijke vindplaats van het verbod 35
1.2.2 Definitie 35
A. Beding houdende een verbintenis 36
B. Rechten in een niet-opengevallen nalatenschap 36
C. Louter eventuele rechten 36
D. Afwijking van de wettelijke regeling 37
2. HET VERBOD NIET MEER ZO ABSOLUUT ALS VROEGER 38
2.1 Motieven voor het ontstaan achterhaald 38
2.2 Tal van uitzonderingen 40
2.3 Tal van alternatieven 42
2.3.1 Verkoop op termijn of met uitstel van betaling 42
2.3.2 Optie of verkoop onder opschortende voorwaarde 43
2.3.3 Testament met strafbeding of alternatief beding 44
2.4 Het openbare orde karakter staat ter discussie 45
2.4.1 Klassieke opvatting 45
2.4.2 Nieuwe wending sinds het cassatiearrest van 31 oktober 2008 46
2.4.3 Reeds veel andere argumenten 47
2.4.4 Een eventuele verzoening 49
2.4.5 Positieve gevolgen van het verlies van openbare orde-karakter 50
A. Wie kan de nietigheid inroepen? 50
B. Zijn er fiscale gevolgen? 51
C. Andere burgerrechtelijke gevolgen 52
D. Psychologisch gevolg 53
3
2.5 Vallen bedingen met betrekking tot de eigen nalatenschap ook
onder het verbod? 54
2.5.1 Klassieke theorie omtrent het verbod 54
2.5.2 Nieuwe interpretatie van het verbod 54
3. NAAR EEN AFSCHAFFING VAN HET VERBOD? 56
3.1 Nood aan hervorming 56
3.2 Rechtsvergelijking 57
3.3 Recent wetsvoorstel 58
3.4 De toekomst 59
TITEL III. DE ONHERROEPELIJKHEID VAN SCHENKINGEN 62
1. DE KENMERKEN VAN EEN SCHENKING 62
1.1 De schenking is een overeenkomst 62
1.2 De schenking is een overeenkomst waarbij het goed dadelijk wordt
overgedragen 63
1.3 De overdracht moet onherroepelijk gebeuren 63
2. GEGEVEN IS GEGEVEN 65
2.1 Historiek 65
2.2 Ratio legis 66
2.2.1 De bescherming van de schenker 66
2.2.2 De bescherming van de begiftigde 67
2.2.3 De rechtszekerheid 67
2.2.4 De bescherming van het familiaal belang en het algemeen
wantrouwen 68
2.3 De versterkte onherroepelijkheid 68
2.3.1 Het gemeen recht tegenover het schenkingsrecht 68
2.3.2 Draagwijdte van de versterkte onherroepelijkheid 69
A. De algemene regel 69
B. Andere toepassingsgevallen 70
a) art. 943 BW 70
b) art. 945 BW 71
c) art. 946 BW 73
2.3.3 Uitzonderingen 74
A. Schenkingen tussen echtgenoten 74
B. Schijnuitzonderingen 76
a) Ondankbaarheid 76
b) Niet vervullen van de voorwaarden 78
4
2.3.4 Sanctie bij niet naleven van de grenzen 78
3. DE ONHERROEPELIJKHEID HERBEKEKEN 81
3.1 Enkele verduidelijkingen 81
3.1.1 De juridische mogelijkheid tegenover de feitelijke mogelijkheid
om terug te komen op de schenking 81
3.1.2 Het verschil tussen de onherroepelijkheid van de schenking en
het definitief karakter van de handgift en de onrechtstreekse
schenking 83
3.2 Rechtsvergelijking 85
3.2.1 Frankrijk 85
3.2.2 Nederland 85
3.3 Afzwakking van de versterkte onherroepelijkheid 86
3.3.1 Relatieve nietigheid 86
3.3.2 Beperkt potestatief element toelaten 88
3.3.3 Veel clausules in praktijk als geldig beschouwd 90
3.4 Behouden? 90
CONCLUSIE 92
BIBLIOGRAFIE 95